Patent/Faydalı Model Hakkında Genel Bilgilendirme

Süreli İşlemler

Patent/Faydalı Model sürecinde yapılması gereken birçok işlem Türk Patent Enstitüsü tarafından başvuru sahibine yazışma yoluyla bildirilmektedir. Söz konusu yazılarda belirtilen (ücret ödemesi, talep vb.) işlemlerin gereğinin tam olarak yerine getirilmesi ve bu işlemlerle ilgili süre sınırlamalarına uyulması gerekmektedir. Aksi takdirde hak kayıpları söz konusu olabilmektedir.

Bir işlemin gerçekleştirilmesi için verilen sürenin son gününün resmi tatile rastladığı durumda talep ya da ödemenin resmi tatili takip eden ilk iş günü yapılması gerekmektedir.

Yıllık Ücret Ödemeleri

Yukarıda bahsedilen süreli işlemlerden biri de yıllık ücret ödemeleridir. Patent/Faydalı Model başvurularının/belgelerinin yıllık ücretleri her yıl vadesinde (başvuru tarihine tekabül eden ay ve günde) peşinen ödenmelidir. Vadesinde ödenmeyen yıllık ücretler, ek bir ücretin ilavesi ile birlikte, vadeyi takip eden 6 ay içinde ödenebilir. Yıllık ücretlerin bu süre içinde de ödenmemesi halinde başvuru/belge geçersiz sayılır. Geçersizlik bildiriminden sonra gerekli ücretler ödenerek patente tekrar geçerlilik kazandırılabilir.

Ücret Tebliği, her yıl Ocak ayı başında Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır. Bu nedenle her yılın ilgili ücreti, Ücret Tebliği yayımlandıktan sonra ödenmelidir.

Vadesinde ödenmeyen yıllık ücretler vadeyi takip eden 6 ay içinde de ödenmezse başvuru/belge geçersiz sayılır. Geçersizlik bildiriminden sonra gerekli ücretler ödenerek patente tekrar geçerlilik kazandırılabilir.

Hak sahibi, ödemenin mücbir sebepten dolayı yapılamadığını ispat ederse başvuru/belge yeniden geçerlilik kazanır. Bunun için mücbir sebeple ilgili talebin geçersizlik yayınından itibaren 6 ay içinde yapılması gerekir.

Hak sahibinin mücbir sebep talebi bültende ilan edildikten sonra 1 ay içinde üçüncü kişiler mücbir sebeple ilgili görüşlerini açıklayabilir. Bu süre sonunda Enstitü, başvurunun/belgenin yeniden geçerlilik kazanıp kazanmadığına dair kararını verir. Enstitü yeniden geçerlilik kararı verirse başvuru sahibi, ödemediği yıllık ücreti ek ücretle birlikte ödemekle yükümlü olacaktır.

Patent / Faydalı Model

Sınırlı bir süre ve yer için üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, satılmasını, kullanılmasını veya ithal edilmesini engelleme yoluyla sahibine tanınan tekel haklarıdır.

Koruma süreleri başvuru tarihi itibarıyla başlar ve aşağıdaki tabloda belirtilen süreler boyunca koruma devam eder.

Patent ve Faydalı Model arasındaki farklar aşağıdaki tabloda özetlenmektedir:

Patentlenebilirlik Kriterleri

Patentlenebilirlik kriterleri yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirliktir. Söz konusu kriterlerin açıklaması aşağıda yer almaktadır:

Yenilik: Buluşun dünya çapında daha önce var olmaması yani tekniğin bilinen durumuna dahil olmaması anlamına gelir. Tekniğin bilinen durumu ise patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce buluş konusunda dünyanın herhangi bir yerinde erişilebilir (yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım vb. yolla açıklanan) her türlü bilgi anlamına gelmektedir.

Buluş Basamağı: Buluşun, ilgili olduğu teknik alanda uzman bir kişi tarafından tekniğin bilinen durumundan aşikar bir şekilde çıkarılamayacak nitelikte olması anlamına gelmektedir.

Sanayiye Uygulanabilirlik: Buluşun tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir, uygulanabilir veya kullanılabilir nitelikte olması anlamına gelir.

Rüçhan

Her patent ya da faydalı model, sadece başvuru yapılan ülkede koruma sağlar. Başka ülkelerde de koruma isteniyorsa koruma istenen ülkelere de başvuru yapılması gerekmektedir. Bu tür başvurularda rüçhan hakkından yararlanmak önemli bir avantaj sağlamaktadır.

Rüçhan hakkı, başvuru sahibinin* Paris Sözleşmesine taraf ülkelerin herhangi birinde yaptığı başvurudan itibaren 12 ay içinde, sözleşmeye taraf başka ülkelerde de başvuru yaparak tarih önceliği avantajından yararlanmasını sağlamaktadır. Rüçhan sayesinde ilk başvurudan sonraki 12 ay içinde başvuru yapılan ülkelerde araştırma-inceleme raporu düzenlenirken, o ülkeye başvuru yapılan tarih değil, ilk başvurunun yapıldığı ülkedeki tarih esas alınmaktadır.

* Başvuru sahibi, Paris Sözleşmesine veya Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşmasına taraf ülkelerden birinin vatandaşı veya bu ülkelerden birinde ikametgahı veya işler durumda bir ticari müessesesi bulunan gerçek veya tüzel kişilerdir.

Başvuru konusu bir buluş mu?

Başvuru konusunun gerçekten bir buluş olup olmadığına dikkat etmeniz gerekmektedir. Patent kanununa göre buluş niteliğinde olmadığından patent verilemeyecek konular ve buluşlar şunlardır:

- Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları

(Bölme işlemi için bir kısayol metodu buluş değildir. Ancak, bu metoda göre çalışan bir hesap makinası buluş olabilir)

- Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar

(Dil öğrenme yöntemi, bulmaca çözme yöntemi, bir oyun veya ticari bir işletmeyi organize etmek için planlar buluş değildir. Ancak, dil öğretmek, bulmaca çözmek, bir planı uygulamak veya oyun oynamak için yeni bir cihaz buluş olabilir)

- Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları (Romanlar, tablolar, heykeller, Windows 7, muhasebe programı vb. bilgisayar programları gibi konular buluş değildir. Ancak, bir yazılımının entegre edildiği yeni bir cihaz buluş olabilir. Bir kumaş üzerindeki desene patent verilmezken bu deseni kumaşa uygulayan cihaz veya yöntem buluş olabilir)

- Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller (Tek başına bir bilginin içeriğinin sunumu veya bir taşıyıcı üzerine kaydedilmiş bilginin sunumu buluş değildir. Örneğin, bir cihazın kullanım kılavuzu buluş değildir. Ancak, bilgiyi sunan projeksiyon cihazı vb. yeni bir buluş olabilir)

- İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri

(Ancak, bu usullerin herhangi birinde kullanılan terkip ve maddeler ile bunların üretim usulleri buluş olabilir)

Ön Araştırma

Bir buluş ortaya çıkarmak, bunun için patent/faydalı model almak ve nihayetinde buluşu ticarileştirmek, zaman ve para gerektiren zorlu süreçlerdir. Bu nedenle, söz konusu süreçlerin başında, tekerleği yeniden icat etmediğinizden emin olmak için buluş konusu teknik ile ilgili ön araştırma yapmanız/yaptırmanız tavsiye edilir. Zira birçok başvuru, yeni olmadığından patent sürecinde belge alamamakta ya da mahkemelerde dava konusu haline gelmektedir. Başvuru öncesinde gerçekleşen Ar-Ge masrafları, patent sürecindeki maliyetler ve zaman kaybı gibi kaynak israfları da düşünüldüğünde, ön araştırma yaparak buluşunuzun yeni olup olmadığı konusunda genel bir fikre sahip olmanın önemi daha iyi anlaşılacaktır.

Ön araştırmayı kendiniz de yapabilirsiniz. Bunun için başvurabileceğiniz en temel kaynak, yayımlanmış patent dokümanlarına ücretsiz erişim sağlayan internet siteleridir. Söz konusu sitelerin başında, ulusal ve bölgesel patent ofislerinin online patent araştırma veritabanları gelmektedir. Bunun dışında özel şirketlerin de arama motorları vb. hizmetleri mevcuttur. Buluş başlığı, başvuru sahibi, patent sınıfı vb. kriterler üzerinden araştırma yapılabilen bu sitelerden bazıları aşağıda yer almaktadır:

- http://online.tpe.gov.tr/EPATENT/servlet/PreSearchRequestManager

Enstitünün online (çevrimiçi) patent araştırma veritabanıdır. Bu veritabanı ile ülkemizde koruma talep eden, yayımlanmış tüm patent ve faydalı model başvurularına/belgerine ulaşabilirsiniz.

- http://ep.espacenet.com/ veya http://tr.espacenet.com/

Avrupa Patent Ofisi’nin (EPO) online patent araştırma veritabanıdır. Çeşitli ülke ve patent sistemlerinden 80 milyonun üzerinde patent dokümanına ulaşabilirsiniz.

- http://www.wipo.int/patentscope/search/en/search.jsf

Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı’nın (WIPO) online patent araştırma veritabanıdır. Bu veritabanı ile 33 milyonun üzerinde (2.2 milyon civarında PCT başvurusu olmak üzere) patent dokümanına ulaşabilirsiniz.

- http://www.uspto.gov/patents/process/search/

ABD Patent Ofisi’nin (USPTO) online patent araştırma veritabanıdır.

- http://www.google.com/patents

Google firmasının online patent araştırma veritabanıdır. Veritabanı ile ABD patent dokümanlarına (8 milyon patent belgesi ve 3 milyon patent başvurusu) ulaşabilirsiniz.

- Ayrıca, birçok ulusal ve bölgesel patent ofisinin internet siteleri için bakınız:

http://www.wipo.int/directory/en/urls.jsp

PATENT SÜRECİ

Şeklî İnceleme

Şekli inceleme öncesinde, araştırma/inceleme grubundaki patent uzmanları başvuruların araştırma/inceleme raporlarının Türk Patent Enstitüsüde düzenlenip düzenlenmeyeceğine karar verirler.

Ardından, başvurular şekli olarak (başvuru unsurlarının tam olup olmadığı, başvuru unsurlarının şekilsel olarak uygunluğu vb.) incelenir. Şekli inceleme sonucunda 3 muhtemel sonuç söz konusudur:

- Aşağıdaki durumlardan herhangi biri söz konusu ise patent başvurusu işlemleri durdurulur:

o kanun uyarınca buluş niteliğinde olmaması,

o Hiçbir teknik özellikten bahsedilmemesi nedeniyle patentle korunabilir bir buluş olmaması,

o Başvuru konusu buluşun açık ve şüpheye yer vermeyecek şekilde yenilik niteliğinden yoksun olması.

İşlem durdurma karar gerekçesi ile birlikte başvuru sahibine yazılı olarak bildirilir. Başvuru sahibi, işlem durdurma kararına karşı itirazını (ve varsa değişiklikleri) yazının bildirim tarihinden itibaren 3 ay içinde Enstitü’ye sunar. Başvuru sahibi anılan süre içinde itirazda bulunmazsa veya itiraz Enstitü tarafından kabul edilmezse başvuru reddedilir. İşlem durdurma kararına karşı yapılan itiraz kabul edilirse şekli inceleme işlemi yapılır.

- Şeklî incelemede eksiklikler tespit edilirse başvuru sahibine eksikliklerin düzeltilmesi için bildirim tarihinden itibaren 3 ay süre verilir. Eksiklikler bu süre içinde düzeltilmezse veya düzeltme Enstitü tarafından kabul edilmezse başvuru reddedilir.

- Şeklî inceleme esnasında herhangi bir eksiklik tespit edilmezse ya da bildirilen eksiklikler süresi içerisinde düzeltilirse şekli uygunluk bildirimi yapılır.

Başvuruda yapılan değişiklikler ile başvurunun ilk kapsamının aşıldığı tespit edilirse başvuru tarihi, değişikliklerin Türk Patent Enstitüsüe verildiği tarih olarak değiştirilir.

Şekli uygunluk bildirimi yazısında;

- Başvuru veya rüçhan tarihinden itibaren 15 ay içinde araştırma talebinde bulunulması ve araştırma ücretinin araştırma talebinden itibaren 3 ay içinde ödenmesi gerektiği,

- Araştırma raporunun Türk Patent Enstitüsüde düzenlenip düzenlenmeyeceği (araştırma raporu Türk Patent Enstitüsüde düzenlenen başvuruların inceleme raporları da Türk Patent Enstitüsüce düzenlenmektedir),

- Yıllık ücret ödemelerinin her yıl vadesinde veya vadeyi takip eden 6 ay içinde yapılması gerektiği,

konuları yer alır.

Araştırma Talebi

Araştırma talebi, başvuru konusu buluş için araştırma raporu düzenlenmesinin talep edilmesi aşamasıdır. Bu talebin başvuru (veya varsa rüçhan) tarihinden itibaren 15 ay içinde yapılması gerekmektedir.

Bazen (nadiren) şekli uygunluk bildirimi aşamasında 15 aylık süre dolmuş olabilmektedir. Bu tür durumlarda, başvuru sahibine araştırma talebi yapması için (şekli uygunluk bildiriminden itibaren) 1 ay süre verilir.

Yukarıda bahsedilen süreler içinde araştırma talebi yapılmadığı takdirde, başvuru geri alınmış sayılır.

Araştırma Raporu

Araştırma raporu, buluşun patentlenebilir olup olmadığına karar vermede ilk aşamadır. Araştırma raporunda, buluş konusu ile ilgili tekniğin bilinen durumundaki en ilgili dokümanlar (buluşun başvuru tarihinden önce dünya üzerinde herhangi bir yerde yayımlanmış, tarihi belli tüm dokümanlar) listelenir. Raporda, ilgili dokümanların özellikle hangi kısımlarının araştırması yapılan buluşla ilgili olduğu da belirtilir.

Raporda, ilgili dokümanların buluş konusu istemlerle ilişkisi, uluslararası kabul edilmiş bazıkodlarla (X, Y, A vb.) ifade edilir. Bu kodlar ve açıklamaları aşağıdadır:

X: Buluşun tüm ana özelliklerini içeren, dolayısıyla buluşun yeni ya da buluş basamağına sahip olmadığını tek başına gösteren doküman

Y: Başka bir veya birden çok dokümanla birlikte ele alınınca buluşun tüm özelliklerini

içeren, dolayısıyla buluşun buluş basamağına sahip olmadığını gösteren doküman

A: Buluşla ilgili tekniğin bilinen durumu hakkında genel bilgi veren, buluşla doğrudan ilgili olmayan, yani buluşun patent almasına mani olmayan doküman

P: Buluşun başvuru tarihinden önce ve rüçhanından sonra yayınlanmış doküman

E: Buluştan önceki bir tarihli, ancak buluştan sonra yayınlanmış doküman

O: Sözlü açıklama, kullanım, sergi (teşhir) ya da başka yollarla yapılan açıklamalar

T: Buluşun başvuru tarihinden veya rüçhanından sonra yayınlanmış, buluşun dayandığı teori/prensibi hakkında bilgi veren ve buluşla çelişmeyen doküman

L: Başka bir nedenle kullanılan doküman

Düzenlenen araştırma raporu, ilgili dokümanlarla birlikte Enstitü tarafından başvuru sahibine bildirilir. Söz konusu bildirimde;

- Rapor bildirim tarihinden itibaren 3 ay içinde sistem tercihi talebinde bulunulması gerektiği,

- İnceleme raporunun Türk Patent Enstitüsüde düzenlenip düzenlenmeyeceği (araştırma raporu Türk Patent Enstitüsüde düzenlenen başvuruların inceleme raporları da Türk Patent Enstitüsüce düzenlenmektedir),

konuları yer alır.

Kullanma / Kullanmama Bildirimi

Hak sahibi patent/faydalı model belgesinin verildiğine ilişkin kararın Bültende ilan edildiği tarihten itibaren 3 yıl içinde buluşu kullandığını kanıtlayan evrakı Enstitüye göndermek zorundadır.

Kullanımı kanıtlayan evrak, sanayi ve/veya ticaret odaları, meslek kuruluşları veya ilgili başka kurumlarca onaylanan resmi doküman olmak zorundadır. Kullanım belgesinde; patentin tarihi, numarası, buluş başlığı, kullanımın başladığı tarih, beyanda bulunanın adı, adresi, imzası ve evrak tanzim tarihinin bulunması gerekmektedir.

Gümrük tarafından onaylanmış ithalat belgesi (ithalat belgesi elektronik ortamda düzenlenmişse buna ilişkin beyanla birlikte) de kullanımı kanıtlayan evrak olarak kabul edilmektedir.

Buluşun kullanılmamasının haklı sebepleri olarak, objektif nitelik taşıyan ruhsatlandırma, standartlara uygunluk, değişik alanlarda yeni uygulamaların yapılmasına ihtiyaç duyma gibi teknik veya ekonomik veya hukuki sebepler gibi hak sahibinin kontrolü ve iradesi dışındaki durumlar kabul edilmektedir. Hak sahibi patent/faydalı model belgesinin verildiğine ilişkin kararın Bültende ilan edildiği tarihten itibaren 3 yıl içinde buluşun kullanılamamasının sebeplerine ilişkin bilgi ve belgeleri Enstitüye göndermek zorundadır.